Open oproep: bouw mee aan het stadsproject van Brussels2030

We zijn op zoek naar organisaties die de intentie* hebben om:

• aan de slag te gaan vanuit en met een concreet territorium. Dat territorium kan een gebouw of een site zijn, een straat, een plein, een wijk of zelfs een groter gebied of een netwerk van verschillende territoria over de hele stad.
• op het territorium maatschappelijke transities te begeleiden, en dat op een geïntegreerde manier. Stadsmakers zijn bereid om transities op vlak van klimaat en ecologie te verenigen met transities op vlak van sociale duurzaamheid en democratie. De coalities zetten in dit territorium in op een verfrissende combinatie van en kruisbestuiving tussen meerdere van de volgende thema’s: zorg en solidariteit, betaalbaar wonen, mobiliteit, onderwijs, de herverdeling van toegang tot (publieke) ruimte, circulaire en productieve economie, duurzame mobiliteit, duurzame energie, waterhuishouding, lokale voedselproductie, bodemzorg en biodiversiteit (of andere).
• hun betrokken publieken te diversifiëren, en dat op schaal van het territorium.
• dit alles te doen in samenwerking met één of meerdere organisaties, die in hetzelfde territorium werkzaam zijn of willen zijn, en die complementair zijn wat de transitiethema’s waarop ze inzetten betreft. Ze vormen samen een lokale coalitie.
• vanuit dit territorium ook linken te leggen met andere coalities uit andere toekomstplekken, in het kader van het stadsproject Brussels2030.

* Intentie verwijst naar de motivatie en het enthousiasme van kandidaat-stadsmakers. Het hebben van een concrete coalitie of een territorium is een pluspunt, maar geen vereiste voor kandidaatstelling (zie FAQ 10). Tijdens de selectieprocedure worden kandidaat-stadsmakers aan elkaar gelinkt, in functie van het territorium of de thematiek.

Hieronder vind je enkele fictieve voorbeelden terug van concrete experimenten die aanleiding zouden kunnen geven tot de uitwerking van een toekomstplek in 2030, bij wijze van inspiratie en verduidelijking:

Voorbeeld 1

Voorbeeld 2

Voorbeeld 3

Bij stadsmakers denken we aan de volgende initiatieven (maar niet beperkt tot): cultuurhuis, kunstencentrum, cultureel centrum, theaterhuis of centrum voor podiumkunsten, religieus huis, lokaal dienstencentrum, medisch centrum, wijkgezondheidscentrum, kunstenaarsatelier, wijkantenne, buurthuis, gemeenschapscentrum, sociaal werkers, sociale voorzieningen, radio, koepelorganisatie, netwerkorganisatie, kunstenaarscollectief, architectuurbureau, sportvereniging, jeugdbeweging, verenigingen voor arbeidszorg, werkplaatsen, zelfplukboerderij, verenigingsbar, ateliers (houtbewerking, metaalbewerking etc.), sociale economie, burgerinitiatief, vereniging, ontmoetingsplek, coworkingplek, nachtclub, ontwerppraktijk, materialenhandel, jeugddienst, wijkcomité, jongerencentrum, jeugdhuis, tijdelijke gebruiker, burgerplatform, bibliotheek, gemeenschapstuin, belangenvertegenwoordiger, transitionele stedenbouwer, materialenbibliotheek etc.

Sommige organisaties zullen zich kandidaat stellen als coalitie, omdat ze al samenwerkingen hebben lopen of zelf contact hebben opgenomen met andere organisaties om samen in te dienen. We raden stadsmakers aan om samen in te dienen als coalitie, maar dat is geen vereiste!

Geïnteresseerde stadsmakers hoeven namelijk bij voorbaat nog geen deel uit te maken van een coalitie om zich kandidaat te kunnen stellen voor de oproep. Ook geïnteresseerde stadsmakers die zich wel als coalitie kandidaat stellen, kunnen aangeven dat ze nog op zoek zijn naar andere organisaties om hun coalitie te vervolledigen, als ze qua (diversiteit van) thema’s of aanwezigheid in het territorium het gevoel dat ze nog een aanvulling missen. Dat kan ook op aanraden van het Brussels2030-team gebeuren.

Vanuit Brussels2030 begeleiden we de stadsmakers bij een ‘matchmaking’. We brengen hen in contact met andere geïnteresseerde stadsmakers, in functie van het thema of het territorium. Hiervoor gaan we in verschillende stappen te werk.

1. Voor de kandidaatstelling (tot en met 14 maart)

Tijdens de twee infosessies zullen we een moment voorzien waarin we geïnteresseerde organisaties aan elkaar koppelen, volgens het thema en/of de plek die ze via het inschrijvingsformulier opgaven. Op die manier willen we organisaties stimuleren om de eerste stappen te zetten richting het vormen van een coalitie – indien dat nog niet het geval is – en aanmoedigen om samen met anderen in te dienen.

2. Naar aanleiding van de jury (maart)

Tijdens de selectieprocedure koppelen we kandidaten (vooral die organisaties die alleen indienen) aan elkaar, op basis van thema’s en/of territorium. De jury oordeelt over en selecteert uit deze nieuw samengestelde coalities, en niet over de oorspronkelijke kandidaatstellingen.

3. Tijdens de begeleiding (begin april tot eind juni)

Ook na de selectie van toekomstplekken, begeleiden we de geselecteerde stadsmaker(s) bij het verder vormgeven van de lokale coalitie. We brengen hen hierbij ook in contact met organisaties die nog niet eerder hun interesse hadden geuit in de oproep. We streven ernaar om in juni 2023 de geselecteerde lokale coalities te consolideren.

Het proces van begeleiding loopt van midden april tot eind december 2023. Het proces wordt sterk in samenspraak met de geselecteerde (coalities van) stadsmakers vormgegeven, in functie van hun mogelijkheden en capaciteit, en de beschikbare middelen (zie vraag 7). Hieronder schetsen we het theoretisch of ideaal proces, ter illustratie.

April tot juni

1. Opstartgesprek: voorstelling van de coalitie, kennismaking met andere organisaties, co-creatie proces
2. Terreinbezoek per toekomstplek met alle betrokken organisaties
3. Opmaken van een gedeelde analyse van de ontwikkelkansen van elke toekomstplek: schetsen van de noden, mogelijkheden en drempels van de plek als toekomstplek, vanuit de verschillende organisaties – aan de hand van begeleide workshop of DIY-toolkit
4. Begeleiding bij de zoektocht naar financiering voor de verdere uitwerking en realisatie van het project (test van de toekomstplek) – opsporen van bestaande financiële mogelijkheden en zoeken van co-financierders
5. Begeleiding bij de opmaak van een gedeelde verbeelding van de toekomstplek; ontwikkeling een toekomstvisie van de toekomstplekken in 2030 – aan de hand van begeleide workshop of DIY-toolkit

Summer Assembly (28 juni – 2 juli)

Eind juni nemen de lokale coalities deel aan verschillende sessies van het Summer Assembly. Tijdens het Summer Assembly:

• presenteren we samen met de lokale coalities de tussentijdse resultaten (visueel materiaal) van de gedeelde analyse en de verbeelding 2030 per toekomstplek
• wisselen de lokale coalities onderling inzichten uit
• bekijken we de begeleidde toekomstplekken in het licht van een brede Brusselse geografie en proberen we andere potentiële toekomstplekken in kaart te brengen (vb. niet-geselecteerde coalities)
• zoeken we de uitwisseling op met de twee andere werven van Brussels2030, met name Cocreatie en Verbeelding.  

Juli tot oktober

1. Verwerking van de inzichten uit het Summer Assembly in de gedeelde analyse en de verbeelding 2030 – aan de hand van begeleide workshop of DIY-toolkit, diepte-interviews en het betrekken van een breder publiek
2. Begeleiding bij de zoektocht naar financiering voor de verdere uitwerking en realisatie van het project (test van de toekomstplek)
3. Bepalen van de vormgeving van de de gedeelde analyse en verbeelding 2030 in de vorm van één geïntegreerd of meerdere culturele producten, die het kandidaatdossier voor Brussels2030 mee zullen inspireren

Vanaf oktober

Opstart van de realisatie van de toekomstplekken-tests, in functie van de beschikbare financiering

Deze oproep is geen projectoproep met subsidies, maar een open oproep om deel te nemen aan het proces ter voorbereiding van de kandidatuur voor Brussel2030 (deadline zomer 2024). Dat betekent dat er geen financiële middelen worden gegarandeerd aan de geselecteerde kandidaten vanuit Brussels2030 vzw. Dit is het geval omdat het mandaat en de middelen waarover Brussel2030 vzw momenteel beschikt, beperkt zijn tot het schrijven van een kandidaatdossier. Maar Brussels2030 wil wel graag aan de slag gaan op het terrein.

Brussels2030 ondersteunt de geselecteerde coalities van stadsmakers bij het zoeken naar financiële middelen, zodat deze coalities het project voor hun toekomstplek vanaf eind 2023 kunnen realiseren op het terrein bij wijze van eerste test, richting 2030. Brussels2030 brengt financieringsmogelijkheden voor elk van de coalities in kaart. Daarnaast gaat Brussels2030 in gesprek met mogelijke ‘co-financierders’. Het streefdoel is om per coalitie €15.000 te verwerven voor de uitvoering van tests richting toekomstplek. Daarnaast schrijven de 6 coalities en toekomstplekken zich ook in in het kandidaatdossier van Brussels2030 in 2024. Indien Brussel geselecteerd wordt als Culturele Hoofdstad zijn hier ook financiële opportuniteiten aan gekoppeld.

Het proces van de oproep van de stadmakers in de eerste fase (nu tot eind 2023) zal sterk afhangen van de beschikbare capaciteit van de geselecteerde (coalities van) stadmakers. Daarom zullen we het proces voor elke toekomstplek samen met elk van de respectievelijke geselecteerde (coalitie) van stadmakers cocreëren. Het voorgestelde procesverloop laat een grote mate van flexibiliteit toe (FAQ 5). Voor elke stap voorzien we tools en methodieken die bijvoorbeeld toelaten om meer of minder collectieve momenten te voorzien.

We verwachten een minimale tijdsbesteding van:

• minstens 4 dagen voor verschillende personen binnen de lokale coalitie voor deelname aan de verschillende onderzoeks- en begeleidingsmomenten.
• minstens 1 dag voor verschillende personen binnen de lokale coalitie voor deelname aan het Summer Assembly.
• minstens 5 werkdagen voor verschillende personen binnen de lokale coalitie om mee de atlas van mogelijkheden en de verbeelding 2030 uit te werken als eindproduct, de projectdefinitie voor hun toekomstplek op te maken en naar financiering te zoeken.

Afhankelijk van de interne capaciteit per coalitie en de beschikbare middelen die eventueel via bijkomende financiering worden verzekerd, kan de tijdsbesteding worden uitgebreid.

Indienen kan via een eenvoudig formulier. Het formulier kan je digitaal invullen als pdf of met de hand. Een handtekening aan het einde van het formulier is verplicht. Het ingevulde formulier bezorg je via mail aan contact@brussels.be, eventueel met een extra bijlage.

Als onderwerp van de mail vermeld je: Brussels2030 – oproep aan stadsmakers – kandidaatstelling – <naam indiendende organisatie >.

Het formulier bestaat uit een aantal vragen met betrekking tot:

• Praktische informatie over de indiendende organisatie
• Met welke organisaties de indiendende organisatie gaat of wil samenwerken
• Vanuit en met welk territorium de (coalitie van) indienende stadsmaker(s) wil(len) werken
• Welke thema’s de (coalitie van) indienende stadsmaker(s) wil(len) aansnijden

Een coalitie hoeft maar één keer in te dienen, het vermeldt alle organisaties in hetzelfde formulier. De hoofdorganisatie die indient wordt niet als de trekker van de coalitie beschouwd doorheen het traject. 

Er is geen limiet op het aantal organisaties die samen als coalitie kunnen indienen.

Het begeleidingsteam van Brussels2030 bestaat uit medewerkers van Brussels2030 vzw, Architecture Workroom Brussels vzw en onderzoekscentrum LoUIsE (ULB).

Onderzoekscentrum LoUIsE – Laboratory on Landscape, Urbanism, Infrastructures and Ecologies – richt zich op de dynamiek van transformaties van metropolitane gebieden. Architecture Workroom Brussels is een cultureel innovatiehuis voor de transformatie van de sociale en fysieke leefomgeving.

Het team biedt volgende begeleiding  

• Begeleiding van de matchmaking, network-building en community building
• Opzetten en faciliteren van terreinbezoeken en workshops
• DIY-toolkits ter vervanging van workshops
• Co-programmatie Summer Assembly
• Verbeelding van de gedeelde analyse en verbeelding 2030 als artistiek-cultureel eindproduct waarin de begeleidde geïntegreerd toekomstplekken worden opgenomen, in samenwerking met (een) Brusselse kunstenaars (n.t.b.)
• Begeleiding bij zoektocht naar financiering en proactive zoektocht naar co-financierders
• Begeleiding bij opmaak projectdefinitie van de test indien financiering is bevestigd

1. Na 14 maart (deadline) zal het team van Brussels2030 alle kandidaatstellingen verwerken. Het team gaat na waar ‘matches’ tussen verschillende kandidaten mogelijk zijn, in functie van thema’s of territorium. Eventueel worden daar terreinbezoeken aan gekoppeld.
2. Eind maart komen Brussels2030, Architecture Workroom Brussels en LoUIsE samen met een externe jury om tot een voorstel voor selectie te komen. De externe jury bestaat uit:
   1. Tom Sanders (Perspective.Brussel)
   2. Valérie Martino (Théâtre National)
   3. Verena Lenna (VUB)
3. De jury zal de (nieuw samengestelde) coalities beoordelen, en niet de individuele kandidaten. De beoordeling bestaan uit een technische analyse (50%) en een kwalitatieve evaluatie (50%). Voor de technische analyse worden per beoordelingscriterium waaraan aan voldoet punten uitgedeeld. Die tellen op tot 50.

4. Via dit beoordelingssysteem komt de jury tot een ranking van alle (nieuw samengestelde) coalities met bijhorende toekomstplek die het hoogst scoren.

5. Begin april neemt het team contact op met de 4 tot 6 eerste (nieuw samengestelde) coalities met de vraag voor een gesprek. Deze gesprekken zullen plaatsvinden tussen 13 en 21 april. In deze gesprekken wordt besproken of de (nieuw samengestelde) coalitie van start wil gaan, in welke hoedanigheid en met welke organisaties. Indien niet, worden de volgende (nieuw samengestelde) coalities op de ranking gecontacteerd.

In geval jouw organisatie of coalitie niet werd weerhouden als toekomstplek, heb je wel de mogelijkheid om deel uit te maken van de bredere stadsmakers-community van Brussels2030. De vorm die die zal aannemen komt nog volop tot stand. Tijdens het Summer Assembly zal deze community alvast een plaatsje krijgen. 

Brussel bruist inderdaad al van culturele, artistieke en socio-culturele dynamieken en is rijk aan een actief netwerk van ‘stadsmakers’ die vandaag al een rol opnemen in stedelijke transformaties. We beginnen dus allesbehalve van nul.

Brussel2030 wil bijdragen aan de zichtbaarheid en waardering hiervan, en wil deze verder versterken in hun bijdrage aan maatschappelijke veranderingen in de stad – op vlak va klimaat, ecologie, democratie en sociale rechtvaardigheid: het voorbereiden van het stedelijke terrein op deze veranderingen, het experimenteren met verandering met stedelijke omgeving als vruchtbare bodem, het opzetten van de nodige coalities die samen de stedelijke omgeving onder handen kunnen nemen.

Brussels2030 wil met het (ver)bouwen van toekomstplekken een krachtenbundeling over verschillende sectoren heen organiseren via lokale coalities van diverse organisaties rond concrete plekken. In deze toekomstplekken kunnen abstracte maatschappelijke agenda’s landen en concreet leiden tot resultaat op het terrein.

Brussels2030 wil toewerken naar een netwerk van toekomstplekken over heel Brussel richting 2030 waarin deze huidige dynamieken ook in relatie met elkaar worden gebracht – als Brussel inderdaad dan Europese Hoofdstad wordt. Brussels2030 ziet die krachtenbundeling in 2030 dus veel groter dan enkel rond een paar toekomstplekken. Maar daarop willen niet wachten tot we in 2027 te weten komen of Brussel Culturele Hoofdstad wordt.

Met deze oproep en proces testen we de toekomstplekken-hypothese nu al op het terrein, in de eerste paar concrete plekken. Daarmee versterken we al een aantal lokale coalities en verkrijgen we analyses en verbeeldingen die als inspiratie en inzichten kunnen dienen voor toekomstige toekomstplekken. We verkrijgen bovendien lessen en een beginnende dynamiek die het kandidaatsdossier mee kunnen voeden en sterker maken.

De open oproep bouwt voort op wat er al gebeurt en staat dus zeker open voor initiatieven en coalities die al bestaan, of die al op het punt staan te beginnen, en die de toegevoegde waarde zien van het participatieve onderzoek en het kader van Brussel2030. 

In en rond de open oproep wordt door het begeleidende team, in samenwerking met de lokale coalities, toegewerkt naar:

• Een cultureel eindproduct per toekomstplek: een gedeelde analyse van de toekomstplek en een verbeelding van wat, hoe en met wie hier gerealiseerd kan worden, richting 2030 of zelfs al eerder.
• Eén atlas waarin alle toekomstplekken worden opgenomen. Deze atlas verbeeldt een mogelijk Brussels netwerk van toekomstplekken. In de atlas worden de gedeelde analyses en verbeeldingen van begeleidde toekomstplekken uitgelicht, bij wijze van inspirerende prototypes. Daarnaast worden ook andere potentiële toekomstplekken richting 2030 op de kaart gezet. Het vormt ook een belangrijk onderdeel van het kandidaatsdossier voor de kandidatuur voor de Europese Hoofdstad in 2030.
• Voorbereiding en opstart van de realisatie van eerste toekomstplekken-tests (voorzien in 2024).

Dit traject in 2023 is een kleine versie van wat tegen 2030 kan gebeuren. Aangezien de begeleidingsmiddelen beperkt zijn is een selectie nodig om betekenisvolle begeleiding te kunnen geven aan de geselecteerde coalities.

Dat betekent niet dat het traject op dit moment geen ruimte heeft voor andere toekomstplekken en coalities-in-wording. Deze kunnen worden meegenomen in de atlas, en een belangrijke rol spelen in de Summer Assembly en mogelijke andere programmering waar ruimte is voor kruisbestuiving en ondersteuning.

We werken toe naar een netwerk van toekomstplekken in 2030. Deze eerste geselecteerde toekomstplekken leiden tot lessen en ‘prototypes’ die ook op andere plekken in Brussel betekenis kunnen krijgen. Via de publicaties en de programmatie krijgen initiatieven en coalities die in de eerste oproep niet werden geselecteerd op deze manier alsnog input en podium. En vinden wellicht ook op andere manieren hun weg. 

De open oproep vraagt zeker niet om een uitgebreid projectvoorstel, het kandidaatformulier is beknopt en is eerder te zien als intentieverklaring. De verdere verkenning en uitwerking komt juist nadien.

Met de voorziene begeleiding ondersteunen we de verdere ontwikkeling van de samenwerkinsstructuur, indien sprake van een nieuwe coalitie. Met het participatief onderzoek in 2023 werken we gezamenlijk aan een analyse en verbeelding richting 2030. Dit geeft voeding aan een verder uitgewerkte projectaanpak.

• Je kan met een bestaande coalitie indienen, of met partners waarmee je graag zou willen gaan samenwerken in de toekomst. Je coalitie hoeft zeker nog niet op punt te staan: tijdens het traject is het mogelijk de samenstelling te veranderen en de andere partijen te betrekken, bijvoorbeeld om de diversiteit te vergroten. Ook daar krijg je ondersteuning bij.
• Lukt het je niet om voor de deadline met een coalitie in te dienen, dan kan je je ook kandidaat stellen als individuele organisatie. In dat geval proberen we je tijdens de voorbereiding van de jury te koppelen aan (een) andere organisatie(s) of coalitie.
• Tot slot willen we benadrukken dat je niet per se een nieuw project of nieuwe coalitie op het oog moet hebben. De open oproep wil ook valoriseren en versterken wat er al is . Heb je het gevoel dat je al een samenwerking of project hebt lopen die aansluiting vindt bij de idee van een toekomstplek? Dan kun je (samen) hier mee indienen.

Ja, tijdelijke initiatieven kunnen ook deelnemen. Het omgaan met tijdelijkheid en de structurele doorwerking wordt dan onderdeel van het onderzoek en de verdere uitwerking. Een nu geselecteerde toekomstplek kan op verschillende manieren doorleven in het uiteindelijke stadsproject van Brussel2030, niet alleen door op de plek zelf voortgezet te worden.

Dat de Culturele Hoofdstad van Europa in 2030 een Belgische stad wordt, dat is al besloten. De vraag is: welke Belgische stad gaat geselecteerd worden? De steden die zich kandidaat willen stellen moeten hun voorstel al midden 2024 indienen bij de Europese instanties.

Brussel2030 werkt sinds 2021 hard aan de ontwikkeling van een krachtig kandidaatsdossier. Hierbij zijn drie sleutelvragen centraal gesteld:

• Hoe kunnen we Brussel de volgende jaren samen bouwen en vormgeven?
• Hoe kunnen we Brussel met het oog op 2030 samen dromen, verbeelden en vertellen, vanuit zijn superdiversiteit en fragmentering?
• Hoe kunnen we Brussel van nu tot 2030 democratiseren, samen denken en dragen? 

Deze open oproep kadert binnen de uitwerking van de eerste vraag. Hiermee versterken we lokale coalities en verkrijgen we analyses en verbeeldingen die als inspiratie en inzichten kunnen dienen voor toekomstige toekomstplekken. De resulterende atlas is een belangrijke bouwsteen in het kandidaatsdossier. Ook levert de open oproep lessen op over de aanpak van de Culturele Hoofdstad in 2030 – en voor de tussenliggende periode.

De drie sleutelvragen waarop Brussels2030 zou inzetten, werden geformuleerd in de reflectiekamer die de mandaathouders van de Brussels kandidaatstelling rond zich hadden verzameld aan het begin van hun aanstelling. Voor elk van de drie werven zou één lid van de reflectiekamer het voortouw nemen. Architecture Workroom Brussels maakte deel uit van de reflectiekamer, zette daar het belang van toekomstplekken op de agenda en stippelde een aanpak voor deze werf uit.

Dat deed Architecture Workroom Brussels niet alleen. Ze sprak een Franstalige partner aan om mee het traject uit te bouwen, LoUIsE lab (ULB). Ze stelde een open werkgroep samen met meer dan 30 individuen uit de Brussels (socio-)culturele, artistieke en ruimtelijke praktijk. Deze werkgroep kwam in totaal drie keer samen (juni 2022 – september 2022). Samen met de werkgroep gaven Architecture Workroom Brussels en LoUIsE lab vorm aan het toekomstplekken-traject tot midden 2024 – het voorziene moment van neerlegging van de kandidaatstelling. Ook de open oproep werd samen met de werkgroep verder aangescherpt.

Voor de open oproep gingen we in gericht gesprek met een aantal organisaties waarvan we dachten dat die hun weg moeilijk zouden vinden naar de oproep. We stelden een long list samen van 450 organisaties aan wie we de oproep ook proactief hebben bezorgd. Op 21 februari organiseerden we 2 infomomenten.