BRUSSEL 2030

In 2030 Europese Culturele Hoofdstad worden, en het daarna blijven: samen met zoveel mogelijk Brusselaars willen wij daar het volgende decennium aan bouwen. Maar onze droom reikt verder: we willen dat die verbeelding werkelijkheid wordt, voorbij de institutionele en culturele fragmentering van onze stad. We hopen Brussel verder te transformeren, met kunstenaars, denkers en cultuur als motor, maar niet alleen met hen. Als we van de artistieke experimenten, culturele superdiversiteit en rijke meertaligheid gedeelde troeven voor jong en oud maken, dan zal Brussel beter omgaan met de grote stedelijke en planetaire uitdagingen van de toekomst. Zo willen we een hoofdstad voor alle Europeanen worden: een laboratorium voor het interculturele en meertalige samenleven, maar ook voor de ecologische, democratische, sociale en dekoloniale omwentelingen die ons wachtten.

POST-CORONA

De covid-pandemie heeft onze grote steden, en Brussel in het bijzonder, in het hart getroffen. Het virus zelf, en zeker zijn impact: we zullen er op lange termijn mee moeten leven. Uiteraard maakt dat artiesten en cultuurhuizen kwetsbaar op alle fronten. Hoe kunnen we blijven creëren en bijdragen tot de samenleving, wanneer het erg moeilijk of onmogelijk wordt om publieken en participanten te ontmoeten, en in onze praktijken te betrekken? Maar we zijn zeker niet de enigen voor wie het barre tijden zijn: vele maatschappelijke sectoren, generaties Brusselaars, en hele Brusselse wijken werden hard geraakt. Brussels 2030 wil zich inschrijven in een ‘relance’ of heropbouw op lange termijn voor en van de getroffen mensen, groepen, en plekken. Niet zozeer om zo snel mogelijk terug te keren naar ‘business as usual’. Ondanks alles proberen we deze crisis te beschouwen als een uitnodiging om vragen te stellen en alternatieven te formuleren. Zowel bij onze soms vastgeroeste manieren om kunst en cultuur te maken en delen, en breder, bij de wijze waarop we samen stad maken.

Daarvoor is tijd nodig. Wij zijn niet geïnteresseerd in alleen maar een groot evenement in 2030, al willen we dan natuurlijk feest vieren. Maar eerst willen we de Brusselaars mobiliseren, en coalities laten ontstaan rond een gezamenlijke culturele en stedelijke horizon. Het is de bedoeling om in 2024 de titel van Europese Culturele Hoofdstad effectief binnen te halen, wij geloven dat dat zal lukken. Maar er is geen tijd te verliezen en we mogen ons de volgende jaren niet in een vergaderzaal opsluiten.

WORDEN WAT WE AL ZIJN

Natuurlijk vertrekken we van de enorme Brusselse troeven: zijn nog steeds uitzonderlijke artistieke energie en zijn culturele superdiversiteit.

Op artistiek vlak is Brussel al een toonaangevend Europees centrum. Maar gedeelde lange termijn objectieven en een heldere rol in het stedelijke traject dat Brussel af te leggen heeft, kunnen ons versterken. Brussel 2000 zorgde een eerste keer voor de bouw van tal van bruggen die deels nog intact zijn, tussen kunstenaars, instellingen en gemeenschappen. Maar ze vergen voortdurend onderhoud. Er zijn ook nieuwe bruggen nodig. Kritische vragen kunnen daarbij helpen. Welke conclusies moeten we trekken uit de pandemie voor onze werkingen? Moeten we nieuwe periodes, plekken en ruimtes verkennen? Kunnen we ons na de pandemie inschrijven in de zoektocht naar antwoorden op de enorme sociale behoeften van vele van onze toeschouwers en participanten? En zo nog essentiëler worden? Hoe kunnen we ons blijven decentreren vanuit onze eigen zalen en centra, en samenwerken met de Brusselaars die, terecht of onterecht, menen ons niet nodig te hebben? Wat moet de plek zijn van de Brusselse publieke ruimte voor onze culturele praktijken en in ons stadsproject? Hoe zorgen we ervoor dat tal van grote kloven niet telkens weer ontstaan, tussen Nederlandstaligen, Franstaligen en anderstaligen, tussen de kunstensector en socio-culturele sector, tussen grote huizen en cruciale nieuwe initiatieven? Hoe komen we eindelijk tot een cartografie van wat er in Brussel op cultureel vlak allemaal al gebeurt? Waarom is slechts een deel van het cultuurplan uit 2009 gerealiseerd en hoe moet een nieuw cultuurplan voor het volgende decennium er uitzien?

Op cultureel vlak moeten we ook een volgende stap zetten. Brussel is al lang geen stad meer van twee gemeenschappen, van Franstaligen en Nederlandstaligen. Het is een superdiverse stad, de meest diverse van Europa, de op een na meest diverse ter wereld na Dubai. Brusselaars vanuit heel Europa, vanop alle continenten, leven naast elkaar heen. Ze hebben weinig mogelijkheden om cultureel en politiek mee hun stempel te drukken op onze stad. Of ze maken er geen gebruik van. Brussels 2030 moet voor een gezamenlijke ‘sense of belonging’ zorgen. De extreme meertaligheid van Brussel is ook een troef waarmee we weinig doen. De bicommunautaire politieke opdeling weerspiegelt onze realiteit niet, de institutionele culturele opdeling die eruit voortvloeit, evenmin. Brussels 2030, gedragen door het Hoofdstedelijk Gewest en verbonden met Europa, is een buitenkans om nieuwe werkvormen en modellen uit te proberen. Is het niet de hoogste tijd om tot een echt Brussels cultuurbeleid te komen, dat Europa als kader en horizon heeft?

STADSPROJECT

De artistieke en culturele troeven van Brussel moeten de motor worden van een volwaardig stadsproject, dat Brussel eigenlijk nog nooit heeft gehad. Ook Brussel 2000 heeft dat niet kunnen bieden. Zonder dat stadsproject kunnen de Brusselse troeven nooit echt tot hun recht komen. Zonder dat stadsproject wordt het zeer moeilijk om waardevolle antwoorden te bedenken op de grote vragen en uitdagingen van onze tijd, waarin de cultuur een essentiële rol moet spelen. Of het nu gaat om de transities op het vlak van klimaat, democratie, gelijkheid en solidariteit, of een werkelijk gedekoloniseerde stad: de volgende 10 jaren worden cruciaal. Kan Brussels 2030 de eerste Europese Culturele Hoofdstad worden die klimaatneutraal is? Hoe integreren we de nieuwe dynamieken op het vlak van burgerparticipatie en inclusiviteit? Hoe gaan we om met de steeds schrijnender ongelijkheid in Brussel die de pandemie op de spits drijft? Hoe wordt Brussels 2030 ook het project van alle Brusselaars die van elders zijn en waardevolle werelden in onze stad binnenbrengen? Kunstenaars en cultuurwerkers zullen geen van die transities en trajecten in hun eentje realiseren. Maar zonder ons zal het ook nooit lukken. 2030 is een cruciaal jaar op weg naar een klimaat neutrale wereld en voor de duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN. Brussel en zijn culturele sector mogen die afspraken niet missen.

JONGEREN

Het lijdt geen twijfel wie er centraal moeten staan in ons traject: de jongeren die vandaag jonger dan 30 zijn, zullen Brussels 2030 mee moeten vormgeven en dragen. We zullen naar hen luisteren, hen betrekken en een structurele plaats geven in de ontwikkeling van het project. In de operationele ploeg, in de raad van bestuur, in de reflectiekamer. Ze zullen ook in het centrum staan van een meerjarig participatietraject dat in september 2022 van start gaat en moet uitmonden in een ‘Charter voor een mogelijke toekomst van Brussel’ (zie onder).

DRIE SLEUTELVRAGEN

Concreet zullen onze gesprekken zich in de eerste helft van 2022 concentreren rond drie grote vragen voor Brussel en de Brusselaars, waarin het stadsproject wordt gearticuleerd. Een reeks ronde tafels zullen Brusselaars uit diverse sectoren de gelegenheid bieden daarover voorstellen te doen. Alle ronde tafels zullen transversaal zijn, kunstenaars en cultuurwerkers krijgen telkens een belangrijke plaats.

1. Hoe kunnen we Brussel de volgende jaren samenbouwen en vormgeven?
   Wat is er nodig op het vlak van zijn bestaande en nieuwe gebouwen en infrastructuren, en nog meer, op het vlak van zijn publieke ruimte? Hoe verhouden we ons vanuit de cultuur tot het gewestelijk ontwikkelingsplan en zijn centra, wijken en thematische polen? Hoe komen we tot die broodnodige culturele cartografie van Brussel? In dit gesprek zullen architecten en urbanisten, maar uiteraard ook de Brusselse Bouwmeester, en administraties zoals Perspective.brussels en Visit.brussels een belangrijke stem hebben.
2. Hoe kunnen we Brussel met het oog op 2030 samen dromen, verbeelden en vertellen, vanuit zijn superdiversiteit en fragmentering?
   Welke gezamenlijke verhalen, praktijken zijn er nodig om de steeds uitgesprokener Brusselse identiteit te incarneren, zodat ze kan enthousiasmeren? Hoe gaan we vanuit onze werkingen een veel fundamenteler rol spelen in het cultureel bezetten van de publieke ruimte? Kan die publieke ruimte een cultureel centrum voor de hele stad worden? In dit gesprek zullen kunstenaars, cultuurwerkers, maar ook culturele opleidingen, universiteiten en diverse media een sleutelrol spelen.
3. Hoe kunnen we Brussel van nu tot 2030 democratiseren, samen denken en dragen?
   Hoe maken we van het stadsproject een co-productief project? Hoe kunnen we de participatie van Brusselse jongeren en de Brusselaars tout-court vanaf 2022 inschrijven in ons traject en onze methodologie, zodat Brussels 2030 een inclusief project wordt, gedragen door de bewoners van de stad, en niet op de eerste plaats door zijn culturele en politieke instellingen? In dit traject zal het Brusselse Parlement een partner zijn. Maar eerst zullen we vanaf september 2022 in samenwerking met partners uit de civiele samenleving (G1000, etc.), een participatief proces starten waarin jongeren beneden de 30 centraal staan, en dat uitmondt in een ‘Charter voor een mogelijke toekomst van Brussel’.

BELGIË EN EUROPA

Brussels 2030 vertrekt vanuit de kracht van Brussel, maar sluit zich er niet in op. In 2030 viert België zijn 200-jarig bestaan, en dat nemen we natuurlijk mee. De culturele, acedemische en andere troeven van Brussel bieden de mogelijkheid om met vele partners uit het metropolitane gebied rond Brussel, uit Vlaams en Waals Brabant, en uit de andere Gewesten partenariaten te ontwikkelen. Daarnaast zijn er uiteraard ook historische verbanden die kunnen worden uitgediept en gethematiseerd (zoals bv hoe we ons verhouden tot de erfenis van Expo ’58?). Tenslotte bieden ook de grote transities die eraan komen insteken voor samenwerking met andere steden, in het kader van een toekomstig België van krachtige en solidaire regio’s.

Brussel wil in 2030 eindelijk worden wat het al lang had moeten zijn: niet alleen een politiek-administratief centrum, maar ook een echte culturele hoofdstad van 500 miljoen Europeanen. Vanuit Brussel willen we samenlevingsvoorstellen uitwerken met en voor alle Europeanen. Daarvoor zullen we erin moeten slagen, wat tijdens Brussel 2000 onvoldoende lukte, om alle Europeanen in Brussel te mobiliseren die hier vaak al lang leven, maar zich te weinig betrokken voelen en dus onvoldoende engageren. Zij kunnen, naast Brusselse actoren, ook uitstekende verbindingspersonen zijn om structurele uitwisselingen tot stand te brengen tussen Brussel en alle Europeanen buiten de Europese hoofdstad.

Wat we daarvoor nodig hebben is ‘Europeanness’. Wat betekent het om met alle Europeanen na te denken over wat ons verbindt en in de toekomst kan verbinden, eerder dan het telkens weer over de verschillen te hebben? Welke verhalen, vormen, en samenwerkingsverbanden zijn daarvoor nodig? Ook in de ontwikkeling van die ‘Europeanness’ zullen kunstenaars en cultuurwerkers een sleutelrol kunnen spelen.

Eens we de culturele hoofdstad van Europa zijn, willen we dat blijven. De echte test voor Brussels 2030 zal zich dus situeren in 2040: wat blijft er dan nog overeind van de verwezenlijkingen?

MAAKTAFELS

Het traject naar Brussels 2030 mag geen abstract traject van vergaderingen en dossiers blijven. Zowel voor de mobilisatie van de Brusselaars, als voor het organisch ontstaan van de juiste methodes, is het van belang snel eerste activiteiten te ontwikkelen. Onder het motto ‘The Future is A Practice’ en ‘Learning by doing’ kijken we daarvoor naar de zomers van 2022, 2023 en 2024. Stap voor stap willen we die opladen met praktijken die de visie van Brussels 2030 concreet en zichtbaar maken.

In de zomer van 2022 zullen de volgende ingrediënten daar deel van uitmaken : een ‘Zomer Assemblee Brussels 2030’ met ULB en VUB begin juli, waarin de grote thema’s van Brussels 2030 voor het eerste zullen worden gedeeld en besproken ; een reeks mee door Brussels 2030 ondersteunde culturele projecten in juli en augustus die vertrekken van niet-structureel gesubsidieerde partners en die belangrijke criteria incarneren (publieke ruimte, inclusief, maatschappelijk transversaal) ; en enkele eerste grote communicatieve gebaren rond Brussels 2030 bij de start van het nieuwe culturele seizoen (in september), en wat de ‘rentrée’ is voor vele terugkomende studenten, gebruikers, pendelaars en bezoekers.

STAPPENPLAN

Methodologisch vatten wij ons derde hoofdstuk aan. In het voorjaar van 2021 hebben we de operationele infrastructuur van Brussels 2030 op poten gezet: vzw, raad van bestuur, kleine équipe, bureaus, conventie met het Gewest, eerste ontmoetingen met onze reflectiekamer.

In het najaar van 2021 zijn we gestart met een zeer uitgebreide informatieronde die nog steeds loopt: culturele sector, politieke partners, administraties, cruciale partners binnen de civiele samenleving werden allen ingelicht over het grote kader en de belangrijke lijnen van het project. In de volgende zes maanden loopt die info-ronde verder, met het oog op het tot stand brengen van eerste coalities. Uiteraard worden ook de sociaaleconomische partners, en de toeristische sector, ingelicht en in onze plannen betrokken.

Maar we gaan ook al een stap verder. We kanaliseren de gesprekken rond de drie sleutelvragen: territorialiseren, verbeelden en democratiseren. We zetten eveneens de zomeractiviteiten op poten, en we werken het eerste rapport voor de Gewestregering af tegen de maand juni. Ongeveer rond die tijd zullen we ook een eerste keer publiek naar buiten komen. Bedoeling is dat na de zomer onze voornaamste ideeën en pistes door een breder publiek gedragen worden.

Er wordt soms gezegd dat we er vroeg aan beginnen. Het tegendeel is waar. De beslissing wie ‘Europese Culturele Hoofdstad 2030’ wordt, valt ten laatste in 2026, maar allicht vroeger. Het uitgewerkte project Brussels 2030 moet in 2024 op de tafel liggen en worden ingediend bij de Europese instanties. Tegen de neerlegging van het dossier in 2024 moet Brussels 2030 voor veel Brusselaars een levendige dynamiek zijn. Kortom, ‘the Time is Now’.

De Brusselse Gewestregering lanceerde de eerste keer het voornemen om kandidaat Europese Culturele Hoofdstad 2030 te zijn na de terreuraanslagen in Brussel van maart 2016. Dat blijft een uiterst krachtig en symbolisch niet te onderschatten gebaar: op het moment dat Brussel in diepe rouw was gedompeld en verscheurd dreigde te worden door identitaire twisten, maakten de Brusselse beleidsmakers de keuze voor een breed en verbindend cultureel gebaar op lange termijn. Sindsdien werden er, ondanks de covid-pandemie, belangrijke stappen gezet. Wat een voornemen was in 2016, werd in 2018 in het nieuwe regeerakkoord opgenomen. In februari 2020 was Brussel de eerste Belgische stad die zijn kandidatuur concreet en officieel maakte, met de aanduiding van twee opdrachthouders. Wij werkten ondertussen met een dynamische kernploeg, een zeer betrokken reflectiekamer en raad van bestuur, deze voortdurend evoluerende visie en methodologie uit. Daarvan blijven de basis en de horizon dezelfde als in maart 2016: een gefragmenteerde, maar potentieel fantastische stad eindelijk weer verenigen rond een broodnodig en enthousiasmerend toekomstproject.

MAAK KENNIS MET HET TEAM

Wij werken met een klein operationeel team: het project is gestart door de co-opdrachthouders Hadja Lahbib (tot juli 2022) en Jan Goossens en drie medewerkers, Maya Galle, Laura Loute en Astrid Begenyeza. In januari 2023 vervoegde Fatima Zibouh het team als nieuw benoemde mede-opdrachthoudster.

Danny Opdebeeck, Francoise Tulkens, Eric Corijn en Asma Mettioui vormen onze raad van bestuur.

We worden begeleid door een reflectiekamer van 21 leden met heel uiteenlopende profielen: Sigrid Bousset, Ibrahim Ouassari, David Van Reybrouck, Loredana Marchi, Olivier Alsteens, Joanna Maycock, Louma Salamé, François Schuiten, Eric Corijn, Séverine Provost, Bernard Foccroulle, David Murgia, Gregory Laurent, Joachim Declerck, Sammy Baloji, Fatima Zibouh, Marie Umuhoza, Nadia Hadad, Michel Steyaert and Karlien Vanhoonacker. Zij zullen een keer om de twee maanden bij elkaar komen en daarnaast ook beschikbaar zijn voor tijdelijke opdrachten.

We worden ook begeleid door experten op juridisch, administratief, financieel, en communicatief vlak.

Blijf op de hoogte ↯
Schrijf je in op onze nieuwsbrief